Trądzik to problem nie tylko ludzi młodych, w coraz większej skali dotyka on również osoby dojrzałe.
W moim gabinecie otrzymasz „skrojoną na miarę” pełną terapię zabiegową , wiedzę jak stosować odpowiednio dobrane metody i produkty naturalne, będziesz również mógł zaopatrzyć się w kosmetyki profesjonalne do użytku domowego.
Poznaj postawanie trądziku
Na skórze każdego człowieka znajduje się mikrobiom, czyli zestaw mikroorganizmów (bakterii, grzybów, wirusów), które współżyją z organizmem.
Potocznie obarcza się za wywołanie trądziku bakterię, a dokładnie
Cutibacterium acnes (dawniej Propionibacterium acnes). Nie jest bezpośrednią przyczyną powstawania trądziku, jako sama w sobie. Natomiast jest naturalnym składnikiem mikrobiomu skóry u każdego z nas, zarówno u osób z trądzikiem, jak i bez niego.
Cutibacterium acnes (bakteria związana z trądzikiem) jest normalnym składnikiem mikrobiomu skóry, ale w pewnych warunkach (np. w wyniku zatykania porów) może namnażać się nadmiernie, co prowadzi do zapalenia i powstawania trądziku.
Trądzik zaczyna się od problemu w obrębie jednostki włosowo-łojowej, czyli:
1. Nadprodukcji sebum (np. przez hormony, stres, dietę).
2. Nadmiernego rogowacenia ujścia mieszków włosowych (tzw. hiperkeratozy), przez co sebum i martwe komórki naskórka zatykają ujście porów.
3. Dopiero w tej zatkanej, beztlenowej przestrzeni Cutibacterium acnes zaczyna się nadmiernie namnażać — bo ma idealne warunki: dużo łoju, brak tlenu, ciepło.
4. W efekcie bakteria zaczyna produkować enzymy i substancje prozapalne, które wywołują miejscowy stan zapalny (zaczerwienienie, bolesne grudki czy krostki).
Czyli:
– Cutibacterium acnes nie wywołuje trądziku sama z siebie.
– To wtórny efekt procesu chorobowego, który zaczyna się od zaburzeń w pracy skóry i mieszków łojowych.
– Dlatego leczenie trądziku polega nie tylko na działaniu antybakteryjnym, ale też na normalizacji keratynizacji, regulacji sebum i łagodzeniu stanów zapalnych.
Podsumowując:
Cutibacterium acnes jest katalizatorem pogarszania zmian trądzikowych, a nie ich pierwotną przyczyną. I właśnie dlatego skuteczna terapia trądziku powinna działać wielotorowo.
Model powstawania trądziku:
Krok 1: Nadprodukcja sebum
– Głównie pod wpływem hormonów androgenowych (np. testosteronu i DHT).
– Może być nasilana przez stres, dietę o wysokim indeksie glikemicznym, niektóre leki, kosmetyki komedogenne.
Krok 2: Nadmierne rogowacenie ujść mieszków włosowych (hiperkeratoza)
– Martwe komórki naskórka nie złuszczają się prawidłowo, tylko zalegają i razem z sebum tworzą czop (mikrozaskórnik).
– Z zewnątrz pory zaczynają się „zatykać”.
Krok 3: Tworzenie się beztlenowego środowiska wewnątrz mieszka włosowego
– Czop blokuje dostęp tlenu.
– W tej „kieszeni” gromadzi się sebum — doskonała pożywka dla bakterii Cutibacterium acnes.
Krok 4: Rozwój Cutibacterium acnes
– W beztlenowym środowisku zaczyna się namnażać.
– Produkuje enzymy lipolityczne, które rozkładają trójglicerydy zawarte w sebum na kwasy tłuszczowe — drażniące dla skóry.
Krok 5: Wywołanie stanu zapalnego
– Rozpad sebum, obecność bakterii i uwolnione kwasy tłuszczowe powodują reakcję układu odpornościowego.
– Pojawia się zaczerwienienie, obrzęk, bolesność i stan zapalny — czyli grudka, krosta albo guz.
Krok 6 (opcjonalny): Nasilenie przez dodatkowe czynniki
– Manipulowanie zmianami, nieodpowiednia pielęgnacja, niektóre kosmetyki, dieta o wysokim indeksie glikemicznym — mogą pogarszać przebieg zmian.
Podsumowując:
Cutibacterium acnes jest dopiero na etapie 4— i choć pogarsza sytuację, to trądzik zaczyna się od problemów z sebum i rogowaceniem naskórka.
Dlatego skuteczne leczenie powinno obejmować:
– regulację sebum (np. retinoidy, kwas azelainowy, niacynamid),
– normalizację keratynizacji (np. retinoidy, peelingi chemiczne),
– działanie antybakteryjne (kwas azelainowy, nadtlenek benzoilu, antybiotyki miejscowe),
– łagodzenie stanu zapalnego (np. cynk, pantenol, kwas azelainowy).
Dziedziczność, a trądzik
Dziedziczność w trądziku odgrywa istotną rolę, ale nie w sensie „dziedziczenia samej bakterii” czy jednej przyczyny, tylko poprzez wrodzoną podatność skóry na określone reakcje i wrażliwość na bodźce.
Co dokładnie się dziedziczy?
1. Wrażliwość receptorów androgenowych
Nie chodzi o ilość hormonów, tylko o to, jak mocno receptory w gruczołach łojowych reagują na androgeny (testosteron, DHT).
– U osób z trądzikiem receptory są „nadwrażliwe”— nawet przy normalnym poziomie hormonów ich gruczoły łojowe mogą produkować nadmiar sebum.
– Ta nadwrażliwość jest w dużym stopniu dziedziczna.
2. Tendencja do hiperkeratozy (nadmiernego rogowacenia mieszków włosowych)
Skóra osób z trądzikiem ma skłonność do szybszego i nierównomiernego namnażania komórek naskórka, które źle się złuszczają i blokują ujścia porów.
– Ta cecha także jest uwarunkowana genetycznie.
3. Reaktywność immunologiczna skóry
U niektórych osób reakcja zapalna na obecność bakterii i kwasów tłuszczowych w porach jest nadmiernie silna, co prowadzi do rozległych stanów zapalnych.
– To też może mieć podłoże rodzinne.
4. Typ skóry i aktywność gruczołów łojowych
– Typ skóry (tłusta, mieszana) jest dziedziczony.
– Ilość i aktywność gruczołów łojowych również.
Olbrzymią rolę w powstawaniu tradziku mają tzw. przekaźniki, czyli receptory i szlaki sygnałowe.
Receptory androgenowe w gruczołach łojowych „rozmawiają” z układem hormonalnym, układem immunologicznym i innymi komórkami skóry. U osób predysponowanych nawet niewielki bodziec może uruchomić nadmierną produkcję sebum i reakcję zapalną.
To dlatego u niektórych osób trądzik pojawia się przy lekkim stresie, diecie czy zmianie kosmetyków, a u innych nie.
Podsumowując:
– Trądzik to choroba wieloczynnikowa z silnym komponentem genetycznym.
– Dziedziczysz nie sam trądzik, tylko nadwrażliwość skóry na określone bodźce, przez co masz większe ryzyko jego wystąpienia.
– Kluczową rolę odgrywają receptory androgenowe, mechanizmy keratynizacji i reakcje immunologiczne.
Przejdźmy do szczegółowego wyjaśnienia, jak wyglądają szlaki sygnałowe między hormonami, receptorami i skórą w kontekście powstawania trądziku:
Kroki szlaku sygnałowego, który prowadzi do powstawania trądziku:
Krok 1: Wzrost poziomu androgenów (np. testosteronu)**
– Hormon testosteron, a także jego aktywna forma dihydrotestosteron (DHT), wpływają na gruczoły łojowe, które zaczynają produkować większe ilości sebum.
– Wzrost poziomu androgenów jest szczególnie zauważalny w okresie dojrzewania, cyklu menstruacyjnego, ciąży lub w odpowiedzi na stres.
Krok 2: Oddziaływanie androgenów z receptorami androgenowymi
– Receptory androgenowe w gruczołach łojowych są odpowiedzialne za reakcję skóry na te hormony.
– U osób predysponowanych do trądziku, receptory androgenowe są bardziej wrażliwe — to oznacza, że gruczoły łojowe zaczynają produkować nadmiar sebum przy normalnym poziomie hormonów.
– Takie nadmiarowe sebum, w połączeniu z martwymi komórkami skóry, może prowadzić do zatykania ujść mieszków włosowych.
Krok 3: Zatykanie porów i tworzenie „czopów”
– Nadmiar sebum oraz komórki naskórka gromadzą się w ujściu mieszka włosowego i tworzą czop , co prowadzi do powstania mikrozaskórników (czarnych krostek i białych krostek).
– W wyniku tego zamknięcia, por staje się beztlenowy, co tworzy idealne warunki dla bakterii Cutibacterium acnes, które normalnie żyją na skórze, ale w tym przypadku zaczynają się namnażać.
Krok 4: Namnażanie się bakterii Cutibacterium acnes
– Bakterie Cutibacterium acnes zaczynają się intensywnie rozmnażać w beztlenowym środowisku zatkanego pora.
– Bakterie te rozkładają trójglicerydy w sebum na kwasy tłuszczowe, które są drażniące i zapalne.
– Te kwasy tłuszczowe i inne metabolity aktywują układ odpornościowy skóry.
Krok 5: Odpowiedź zapalna
– Układ odpornościowy skóry rozpoznaje te metabolity jako czynnik zapalny. Zaczyna wysyłać sygnały zapalne, w tym cytokiny, które prowadzą do zapalnych reakcji.
– Następuje wzrost przepuszczalności naczyń krwionośnych, co powoduje zaczerwienienie, obrzęk i ból — charakterystyczne objawy zapalne trądziku.
– U niektórych osób reakcja zapalna jest bardzo intensywna, co prowadzi do głębszych zmian (guzki, torbiele).
Krok 6: Nadreaktywność układu odpornościowego
– U osób z predyspozycją genetyczną do trądziku, układ odpornościowy może zbyt intensywnie reagować na obecność bakterii i kwasów tłuszczowych, prowadząc do większego stopnia zapalenia.
– To może prowadzić do powstawania trądziku ropnego , który jest wynikiem głębszych reakcji zapalnych.
Krok 7: Potencjalna nawrotowość problemu
– Długotrwała produkcja nadmiaru sebum oraz ciągłe zatykanie porów powodują, że problem trądziku staje się nawracający. Często pojawiają się wówczas blizny i przebarwienia, zwłaszcza jeśli trądzik nie jest odpowiednio leczony.
Podsumowanie:
1. Androgeny (testosteron i DHT) wpływają na gruczoły łojowe, które zaczynają produkować nadmiar sebum.
2. Receptory androgenowe w gruczołach łojowych są wrażliwe na te hormony, co powoduje nadprodukcję sebum.
3. Zatkane pory prowadzą do beztlenowego środowiska, które sprzyja namnażaniu się bakterii **Cutibacterium acnes**.
4. Bakterie rozkładają sebum, uwalniając kwasy tłuszczowe, które wywołują odpowiedź zapalną.
5. Układ odpornościowy reaguje na bakterie i kwasy tłuszczowe, prowadząc do zapalenia skóry.
6. U osób z genetyczną predyspozycją do trądziku, układ odpornościowy reaguje nadmiernie, co może prowadzić do bardziej zaawansowanego trądziku.
Teraz rozwinę, jak różne czynniki, takie jak dieta, stres, leki czy kosmetyki, mogą wpływać na powstawanie trądziku i oddziaływać na wspomniane wcześniej szlaki sygnałowe.
1. Dieta i jej wpływ na trądzik:
*A. Wysoka zawartość cukrów i produktów o wysokim IG (indeks glikemiczny)
– Produkty, które szybko podnoszą poziom glukozy we krwi, takie jak biały chleb, ciastka, cukry rafinowane i napoje gazowane, mogą zwiększać produkcję insuliny i IGF-1 (insulinopodobny czynnik wzrostu).
– IGF-1 może zwiększać produkcję sebum oraz wzmacniać reakcję zapalną poprzez wspomaganie rozwoju komórek w gruczołach łojowych i receptory androgenowe.
– Dodatkowo IGF-1 może stymulować wzrost bakterii Cutibacterium acnes, co pogarsza stan zapalny w porach.
*B. Mleko i produkty mleczne
– Istnieje związek między mlekiem (zwłaszcza pełnotłustym) a trądzikiem, choć dokładny mechanizm nie jest jeszcze w pełni zrozumiany.
– Mleko może zwiększać poziom IGF-1, co z kolei wpływa na wzrost produkcji sebum.
– U niektórych osób, zwłaszcza przy dużym spożyciu mleka, może dochodzić do zwiększenia stanu zapalnego w skórze.
*C. Tłuszcze trans i dieta zapalna
– Spożywanie tłuszczów trans (często w fast foodach) oraz dieta bogata w tłuszcze nasycone może zaostrzać stan zapalny w organizmie.
– Kwasy tłuszczowe omega-6 mogą prowadzić do zwiększenia cytokinin zapalnych, co może potęgować zapalenie skóry i trądzik.
*D. Dieta bogata w antyoksydanty i kwasy tłuszczowe omega-3
– Z kolei dieta bogata w omega-3 (ryby, orzechy, siemię lniane) oraz antyoksydanty (warzywa szczególnie zielone , nie które owoce, zielona herbata) może redukuować stan zapalny i poprawić wygląd skóry.
2. Stres i jego wpływ na trądzik:
*A. Wzrost poziomu kortyzolu
– Stres powoduje wydzielanie kortyzolu — hormonu stresu, który ma wpływ na wiele procesów w organizmie, w tym na wydzielanie sebum.
– Kortyzol stymuluje gruczoły łojowe
, prowadząc do nadmiernej produkcji tłuszczu, co zwiększa ryzyko zatkania porów.
– Dodatkowo stres osłabia odpowiedź immunologiczną, co sprawia, że bakterie (w tym Cutibacterium acnes) mogą rozwijać się szybciej i bardziej intensywnie.
*B. Zwiększona reakcja zapalna
– Stres powoduje wzrost poziomu cytokin zapalnych, które mogą potęgować stan zapalny skóry i przyczyniać się do rozwoju trądziku.
*C. Pogorszenie jakości snu
– Chroniczny stres prowadzi do zaburzeń snu, co negatywnie wpływa na regenerację skóry. Zmniejsza to zdolność do regeneracji naskórka i utrudnia gojenie ran, co może prowadzić do nawracających wyprysków.
3. Leki i ich wpływ na trądzik:
A. Leki hormonalne
– Tabletki antykoncepcyjne: W niektórych przypadkach mogą regulować poziom androgenów (zwłaszcza preparaty zawierające drospirenon) i zmniejszać produkcję sebum.
– Steroidy (np. kortykosteroidy) — mogą zwiększać produkcję androgenów, co w efekcie prowadzi do nasilenia trądziku, zwłaszcza w postaci trądziku steroidowego.
– Leki na nadciśnienie (np. diuretyki) mogą również zwiększać aktywność gruczołów łojowych.
B. Leki przeciwdepresyjne i antybiotyki
– Leki przeciwdepresyjne mogą zmieniać poziom hormonów i wpływać na produkcję sebum, co czasami prowadzi do pogorszenia trądziku.
– Antybiotyki (stosowane w leczeniu trądziku) działają bakteriobójczo, eliminując Cutibacterium acnes, ale długotrwałe stosowanie może wpłynąć na mikrobiom skóry i osłabić mechanizmy obronne skóry.
4. Kosmetyki i ich wpływ na trądzik:
A. Kosmetyki komedogenne
– Niektóre kosmetyki zawierają składniki komedogenne (tworzące „zatyczki” w porach), takie jak oleje mineralne, lanolina, silikon, oleje roślinne, które mogą prowadzić do zatykania porów, zwłaszcza w przypadku skóry tłustej lub skłonnej do trądziku.
– Kremy nawilżające i podkłady mogą zawierać składniki, które dodatkowo wzmagają produkcję sebum i wspomagają namnażanie bakterii w porach.
B. Kosmetyki o działaniu zapalnym
– Alkohole, syntetyczne zapachy i substancje drażniące mogą wywołać reakcję zapalną w skórze, co dodatkowo zwiększa ryzyko powstawania trądziku.
– Sole srebra, niektóre filtry UV — chociaż są często polecane w pielęgnacji trądzikowej, mogą podrażniać wrażliwą skórę.
C. Kosmetyki z kwasami i retinoidami
– Kwas salicylowy**, kwas azelainowy i retinoidy mają działanie keratolityczne (zmieniają sposób, w jaki komórki naskórka złuszczają się), co pomaga w otwieraniu porów i zmniejsza ryzyko powstawania mikrozaskórników i zaskórników.
Podsumowanie:
– Dieta: Wysokie IG, mleko, tłuszcze trans i dieta zapalna mogą zaostrzać trądzik przez wzrost produkcji sebum i nasilenie odpowiedzi zapalnej. Dieta bogata w omega-3 i antyoksydanty działa ochronnie.
– Stres: Wzrost kortyzolu i cytokinin zapalnych prowadzi do nasilenia produkcji sebum oraz pogarsza stan zapalny w skórze.
– Leki: Leki hormonalne, antydepresyjne, diuretyki oraz sterydy mogą nasilać trądzik lub pomagać w jego leczeniu, zależnie od rodzaju leku.
– Kosmetyki: Używanie kosmetyków komedogennych lub drażniących może prowadzić do zablokowania porów i wzrostu stanu zapalnego.
Chłopcy i młodzi mężczyźni często mają cięższą postać trądziku niż kobiety czy dziewczęta , szczególnie w okresie dojrzewania. Wynika to z kilku kluczowych różnic w hormonach, genetyce i ogólnym przebiegu dojrzewania.
1. Wyższy poziom androgenów (hormonów męskich)
-Mężczyźni mają wyższy poziom testosteronu i dihydrotestosteronu (DHT), co prowadzi do większej aktywności gruczołów łojowych i w konsekwencji większej produkcji sebum (tłuszczu).
– Testosteron stymuluje gruczoły łojowe bardziej intensywnie niż inne hormony, a u młodych mężczyzn poziom testosteronu jest znacznie wyższy niż u kobiet, zwłaszcza w okresie dojrzewania.
– Wyższa produkcja sebum w połączeniu z nadmiernym rogowaceniem naskórka (zatrzymanie martwych komórek skóry w porach) sprzyja tworzeniu się mikrozaskórników, a potem wykwitów zapalnych.
2. Skóra mężczyzn jest grubsza i bardziej tłusta
– Grubsza skóra mężczyzn powoduje, że ich gruczoły łojowe są większe i produkują więcej sebum.
– Skóra mężczyzn jest też bardziej tłusta, co może sprzyjać powstawaniu trądziku, gdyż więcej sebum oznacza większe ryzyko zatykania porów i rozwoju bakterii (Cutibacterium acnes).
3. Inny przebieg dojrzewania u chłopców i dziewcząt
– U chłopców dojrzewanie zaczyna się później niż u dziewcząt, ale w tym czasie, kiedy dochodzi do wzrostu poziomu testosteronu, trądzik może być bardzo intensywny.
– U dziewcząt trądzik może pojawić się wcześniej, ale jest bardziej związany z cyklem menstruacyjnym (hormonalne wahania) i często ma łagodniejszy przebieg, ponieważ poziom estrogenów ma działanie przeciwzapalne i przeciwłojotokowe.
– Ponadto, trądzik u dziewcząt często ma charakter nawracający, szczególnie w czasie menstruacji, ale zazwyczaj nie jest tak głęboki ani bolesny jak u chłopców.
4. Większe skłonności do form zapalnych i torbielowatych
– Chłopcy mają cięższy przebieg trądziku, który obejmuje zmiany torbielowate i ropne (tzw. trądzik cystowy), ponieważ ich gruczoły łojowe są bardziej aktywne, a reakcja zapalna organizmu na bakterie i sebum jest intensywniejsza.
– U mężczyzn zmiany zapalne mogą obejmować większe powierzchnie skóry, zwłaszcza na twarzy, plecach i klatce piersiowej, podczas gdy u kobiet trądzik częściej występuje na twarzy, szczególnie w okolicach brody i żuchwy.
5. Mniej skuteczna pielęgnacja i późniejsze rozpoczęcie leczenia
– Chłopcy i młodzi mężczyźni często mają mniej rozbudowaną rutynę pielęgnacyjną, co może prowadzić do zaniedbania skóry.
– Ponadto, mężczyźni rzadziej zgłaszają się do profesjonalisty , a częściej próbują leczyć trądzik samodzielnie.
– Niewłaściwa pielęgnacja, stosowanie kosmetyków nieodpowiednich do skóry tłustej lub nadużywanie produktów, może pogłębiać problem.
6. Genetyka i predyspozycje dziedziczne
Genotyp ma także ogromne znaczenie — jeśli w rodzinie pojawiają się przypadki trądziku, to chłopcy mają wyższe ryzyko wystąpienia cięższej formy tej choroby, zwłaszcza jeśli ojciec także miał nasilony trądzik w młodości.